Edison mu Tesla mı? Elektrik Savaşları Başlıyor

Edison mu Tesla mı? Bilim tarihini en büyük savaşı: Elektrik Savaşları Başlıyor... Doğrudan Akım ile Edison, Alternatif Akım ile Tesla... Teslanın inanılmaz yükselişi...

Edison mu Tesla mı? Sol köşede Thomas Edison, Amerika’nın en ünlü mucidi ve sağ köşede Nikola Tesla, dahi bir göçmen… İki adam çarpışmak üzere, Dünya’yı aydınlatacak bir gösteri bu. Bütün Dünya sonunda elektriğe kavuşacak…

Edison mu Tesla mı?

Edison mu Tesla mı? diye düşünürken bu işin aslına bir bakalım.

1880’lerde New York, çığır açan yepyeni bir enerji kaynağı üzerinden çıkan kavganın merkezi: Elektriğin. O ana kadar evlerin çoğu kerofen lambalarla aydınlanıyordu. Ama elektrik artık Dünya’yı aydınlatmak üzere. Birbirine rakip 2 dağıtım sistemi var: Doğrudan akım ve alternatif akım.

Doğrudan akımda yana olanların başında ampulün   mucidi  Thomas Edison var.

Alternatif akımın tarafında ise geleceği gören dahi: Nicola Tesla.

Akımlar savaşı bu iki devin çarpışmasına sahne olacak. Bu savaştan galip çıkan elinde modern Dünya’nın anahtarını tutacaktır.

Edison mu Tesla mı?

 Edison 1876’da New Jersey’de çığır açan bir laboratuvar kurar. Bu laboratuvar sadece icat ettiği şeylerle değil, icat yapmanın metotlarını da ortaya koyduğu için devrimciydi.

 Edison icat sürecinin akışını elde tutmak istiyordu. Her şeyin son derece düzenli bir şekilde yapılması gerektiğini düşünüyordu. Hiyerarşinin en tepesinde ise kendisi vardı. Altındaki kişiler, müdürleriyse yapılan icatları sanayinin temposuna göre üretiyordu. Çok iyi bir şey icat etsen bile patenti senin adına değil Edison’un yada şirketin adına çıkıyordu.

‘’İlerleme var mı baylar? Başarının en kesin yolu, daima bir kez daha denemektir.’’  –Thomas Edison

Ampulun mucidi Edison

Edison oyun değiştirecek bir icat üzerine yatırım yapar. Çok uzun ömürlü yanmayan ampul. Burda kesin olmayan ampulde  hangi flementin kullanacağıydı. Edison tek bir şey biliyordu, yeni icadı enerjiyi doğrudan akımdan alacaktı. Doğrudan akım, dalgalı akıma göre daha popülerdi. Dalgalı akımdan da eskiydi çünkü 19. yy’nın ortasında batarya kullanımından türetilmişti. Bütün bataryalar doğrudan akım üretiyordu. Akım tek yönde hareket ediyordu. Birçok kişi batarya ile çalışmaya alışmıştı. Elektrikli olan her şey, batarya ile çalıştığı için doğrudan akım bunlara enerji sağlamak için en akıllı yol gibi görünüyordu.

Tesla Alternatif Akım
Nicola Tesla alternatif akımın mucitidir.

Edison doğrudan akımla çalışan bir ampul icat etmek için uğraşırken , sır bir genç olan Nicola Tesla alternatif akım üzerine yoğunlaşmıştı. O dönemde alternatif akım üretmek çok daha zordu ve karmaşık mühendislik çalışması gerektirmekteydi.

Alternatif Akım Mucidi Nicola Tesla

Alternatif Akım mucidi Nicola Tesla 1882’de Budapeste’de alternatif akımı enerjiye çevirebilecek bir motor üzerinde çalışmaktaydı. Tesla’da psikologların eğretik hafıza dediklerinden vardı. Eğretik hafıza, mesela bir kol boyu mesafedeki bir kutuyu yada küpü zihnin gözüyle görebilmektir. Eğer bu görsel beceride başarılıysanız 3 boyutlu bir nesneyi gözünüzde canlandırabilirsiniz. Tesla bu beceriyi daha çocukken fark etmiş daha ergenliği gençliği boyunca geliştirmişti. Bir makinenin tasarımını zihninde canlandırır, çalıştırır sonra da bunu temel alarak yapmaya başlardı.

Tesla dehasının parladığı bir anda alternatif akımla çalışan motorun tasarımını tahayyül eder. Tesla’nın becerisi konveksiyonel düşünceyi tersine çevirmekteydi. Tesla’nın bunu yapabilmesi için yaratmayı düşlediği her şeyin tersine çalışan bir insanın, yani Thomas Edison’un yardımına ihtiyaç vardı.

Doğrudan Akım ve Ampulün Mucidi Edison

 Doğrudan Akım Mucidi Edison’un Avrupada’ki ışık şirketinde çalışmak üzere becerikli çalışanlara ihtiyaç vardır ve bu ihtiyaca uyan bir kişi bulunmaktaydı.

Tesla, Edison için çalışmaya başladı ve Strazburg’a gitti. Tesla ve Edison için çok önemli bir andı bu çünkü Strazburg istasyonunda Edison’un baş edemediği sıkıntılar söz konusuydu. Strazburg tren istasyonunda elektriksel bir sorun patlamaya yol açmıştı.  Edison’un şirketi elektrik sistemini yenilemek üzere çağrılır. Ancak Almanca bilen ve Edison sisteminin nasıl kurulacağını bilen birileri gerekir. Ve bu Nicola Tesla’dır.  Tesla için bu işten öte bir şeydir. Alternatif akım gücüne dair teorilerini geliştirmek için bir fırsattır.  Tesla alternatif akımla çalışan eski bir jenerator bulur ve teorisini denemek için alternatif akımlı bir motor yapmaya karar verir. Tesla dönen manyetik alan yaratmak için manyetize olmayan bir materyal kullandığının farkına varır. Bunun üzerine manyetize olabilecek  çelik bir tabaka bulur ve bobinle birleştirir. Yıllarca teoriyle uğraşan Tesla’nın düşü hayata geçer.

Edison ve Tesla Buluşuyor

Edison vs Tesla

 Tesla, Edison için çalışmak üzere Amerika’ya gider. Yanında Edison’un dostu Charles Batcheleor’un Edison’a yazdığı bir referans mektubu vardı. Batcheleor’un mektubunda şöyle yazmaktaydı: ’’

Sevgili Bay Edison iki tane büyük insan var. Birisi sizsiniz diğeri ise tam karşınızda bulunan delikanlı.’’

Tesla hemen alternatif akım geliştirme planlarını Edison’a anlatır. Tesla Edison’un doğrudan akım jeneratörleri üzerinde çalışmaya başlar. Ve derhal değerini kanıtlar. Tesla, Edison için çalışmasına rağmen alternatif akımın geleceğin enerjisi olduğundan hala emindir. Ancak Edison doğrudan akım kullanma fikrine çok inanmıştır.

Doğrudan akım çok uzun zamandır kullanılıyordu. Edison bunun üzerine birçok patent almıştı zaten  para doğrudan akımdaydı.

Edison, Tesla’ya ona yaptığı işler için 50 bin dolar ikramiye sözü vermiştir. Tesla bu ikramiyeyi Edison’dan ister. Edison söz verdiği ikramiyeyi vermeyince Tesla işten ayrılır. Daha sonra yaşananlar akımlar savaşında iki devin karşı karşıya gelip çatışmasından ibarettir.

Tesla’nın Yükselişi

 Tesla, Edison’un şirketinden ayrıldıktan sonra  kendine yeni destekçiler bulur. Alfred Brown ve Charles Peck, Tesla’nın kendilerine para kazandıracağına inanmaktaydı. Ama alternatif akım motorunu desteklemek konusunda kararsızdır.

Tesla Dalgalı Akım Motoru

‘’Baylar Kolomb’un yumurtasının hikayesini duymuşsunuzdur. Kolomb sarayda Kralice İsabella’nın karşısına çıkar ve bir anlaşma yapar. Eğer yumurtayı dik koymayı başarırsa kraliçe 20 filosuna maddi destek vermeyi kabul edecektir. Kolomb bir yumurtanın dibini hafifçe kırar ve dik bir şekilde koyar. Bende size yumurtayı kırmadan dik koyacağımı söylüyorum. Üstelik kırmayacağım.’’

–Nicola Tesla

 Tesla’nın dehası elektromanyetik bilgisinden kaynaklanır. Yumurtaya alternatif akım uygular ve yumurta akla gelmeyeni yapar. Tesla masanın altına bir sistem koyup elektromanyetik bir alan yarattı. Bunun üzerine Brown ve Peck: ’Sen eğer nesneleri sihirli gibi masanın üzerinde döndürebiliyorsan yararlı ve karlı bir şey yapacağına inandık. Ve şirketine yatırım yapıyoruz.’’ dedi.

 Tesla, Brown ve Peck’in desteğiyle nihayet alternatif akım yapacak parayı bulur. Ve bunu kimin satabileceğini de çok iyi bilmektedir. George Westinghouse,  demir yollarında havalı frenler ve elektrikli sinyal sitemleri sayesinde servet kazanmıştı. Başka bir sanayi sektörüne geçmek istiyordu. Elektrik enerjisi ve aydınlatmaya girmek istiyordu. Bu işi başlatmak içinde patent satın almak istiyordu. Westinghouse, Tesla’nın patentlerine baktı ve hepsinin alternatif akım sistemiyle tutarı olduğunu gördü ve böyle bir iş tutarsa alternatif akımla satacağı tutar çok tutacaktı. Tesla aradığı kişiydi.

 Her şey birbirine uymuştu. Tesla’da motor vardı ve sistemi olan biri gerekiyordu. Westinghouse’de sistem vardı ve motor gerekiyordu. Westinghouse Tesla’nın dalgalı motorundan avantaj sağlayacağını düşündüğü sırada elektrik kabloların yarattığı tehlikenin korkusu New York’u sarmıştır. Binaların araları tellerle kaplıydı ve bunlar sürekli artıyordu. Herkes daha nereye tel koyacaklar diyordu. Edison şirketi dağıtım sistemini yer altına kurdu.

Doğrudan Akım mı Alternatif Akım mı

 1887’de elektrik dağıtmak için hangi sistemin kullanılacağı konusunda ünlü mucitler Thomas Edison’la Nicola Tesla arasında şiddetli bir savaş başlatmıştır. Alternatif akımın karşısında doğrudan akım vardır. Bu savaştan para kazanmak isteyen Nicola Tesla gücünü George Westinghouse ile birleştirir. Aynı zamanda Thomas Edison için çalışan bir mühendis olan Harold Brown gazete başlıklarını kullanarak bir lekeleme kampanyası başlatır.

 Yüksek voltajla alternatif akımı çok uzak mesafelere yollama becerisi yüzünden bu akım Amerika’da yayılmaktadır. Başarı Westinghouse’nindir sistemi sipariş almaktaydı. Westinghouse Edison’un işini çalacaktı. Çünkü elektrik şirketlerine asansörleri çalıştıracak, madenlerden su çıkaracak makinaları, makinalı araçları çalıştıracak elektriği satabiliyordu. Yani Westinghouse üstünlüğü elde etmişti.

Doğrudan akım mı? Yoksa alternatif akım mı?

Son yüzleşme 1893 Chicago Dünya fuarında yaşanır. Elektrik ilk kez karşısına çıktığı milyonlarca insanı büyüleyecektir. Tek soru vardır. Doğrudan akım mı? Yoksa alternatif akım mı? Fünyeyi kim çekerse geleceğin elektrik tedarikçisi o olacaktı.

Edison’un doğrudan akımı sistemi , Tesla’nın tasarladığı ve artık Westinhouse’nin sahip olduğu alternatif akıma karşıdır. Ancak Westinghouse son ihale sürecine girmeden önce mali sorunlarını çözmek zorundadır. Westinghouse bir sürü sözleşme yapmış ve birçok sipariş almıştı ama şirketin yeterli sermayesi yoktu. Westinghouse borç  veren bankalar muhasebe kayıtlarından  verilen sözlerle ilgili kaygılılardı. Bunlardan bir tanesi de şirketin monte edilen elektrik motorlarının her birinden beygir gücü başına Tesla’ya 2.50 Cent ödeme sözüydü. Banka bu sözleşmeyi feshedeceksin diyordu. Bunun üzerine Tesla kontratı yırtar atar ve düzenli akan gelirini bir yana bırakır. Tesla paradan çok hayallerini önemsiyordu ancak verdiği karar daha sonra başına bela olacaktır.

Tesla Edisondan Büyüktür

 Tesla konratını yırtınca Westinghouse,  Dünya Fuarı için ihaleye girebilecektir. Burda ayrıca elektrikle çalışacak olan bütün teknolojilerinde gösterisi yapılacaktı. Dünya’ya büyük bir kasaba yada küçük bir şehri kapsayan bütünlüklü bir sistem kurabilmek için büyük bir fırsattı.  İhaleyi Westinghouse kazanır.Bu Westinghouse ve Tesla için muazzam bir zaferdir. Ayrıca bir kumardır çünkü gerçek maliyet  verilen fiyattan çok daha fazladır. Ancak Westinghouse bunun tanıtımı için çok büyük bir adım olduğunu bilir. Nicola Tesla içinse 17 yıllık büyük bir emeğin sonucudur.

 Tesla’nın ömrünü verdiği işin sonucu dev elektrik salonudur. Tesla’nın jenarötörleri 30 bin ampul yakmaktadır. O güne kadar sergilenmiş en büyük tekil teknoloji sergisidir. 1 Mayıs 1893 günü, Başkan Grover Cleveland yepyeni bir çağı müjdeleyen şarteli indirir.  200 bin elektrik ışığı, Dünya’nın ilk dönme dolabı ve görkemli elektrikli su çeşmesi vardır. Dünya’nın her yerinden gelen 27 milyon kişi, alternatif akımla çalışan elektrikli sistemlerin mucizesine tanıklık eder.

Chicago Dünya Fuar’ı , Westinghouse için büyük bir zafer olmuştur. Alternatif akım, Edison’un doğrudan akımını yenmiş oluyordu. Alternatif akım geleceğin elektriği oldu. Edison akımlar savaşını kaybetti ama  icatlarına devam etti. Dünya’nın en tanınmış isimlerinden biri, Amerika’nın halk kahramanı oldu. Tesla kablosuz enerji dahil, çok büyük deneyler yaptı. Ancak düşleri ve hayalleri iç sezgisinin önüne geçti.

New York’ta 5 parasız ve yalnız öldü. Tesla’nın ünü son dönemlerde yeniden hatırlandı. Alternatif akım kavramı sistemi de nihayet üstün geldi.

Sizce bu savaşta kim galip geldi? Edison mu Tesla mı?

 

 

Bunları da beğenebilirsin
1 yorum
  1. Nikola Teska diyor

    Eğlenceli ve güzel bir anlatım olmuş.

Yorum bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız. Tamam Tamamını Oku