Kaos Teorisi Ve Kelebek Etkisi Teorisi Nedir?

Kaos Teorisi Nedir?

Kaos teorisine göre düzensizliğin içinde bir düzen vardır.

Kaos Teorisi: mekanik ve matematikte, deterministik yasalarla yönetilen, düzen ve kaosu birlikte zıtlaşmayacak bir şekilde barındıran, dışarıdan tahmin edilemeyen sistemleri inceleyen bilimdir.

Kaos Teorisi Nedir? sorusunu daha basit bir şekilde ifade edersek; sürprizlerin, görünüşte rastgele olan ve doğrusal olmayan olayları öngörmeye çalışan bilimdir.

Kaos Teorisi, kalbimizin atmasından gezegenlerin, yıldızların, asteroitlerin yörüngeleri gibi çeşitli doğal olayların karmaşıklığına açılan bir kapıdır. Kapının ardındaki kaos odasından düzenlenmiş yapıları çıkarmamıza sağlayan matematiksel bir sistemdir.

Bir sistemin bütün özelliklerini biliyorsanız (burada ‘sistem’, küçük bir parçacıktan Dünya’daki hava olaylarına ve hatta evrenin kendisinin oluşumuna kadar aklınıza gelen her şey olabilir.) fizik yasalarını da bildiğiniz anlamına gelir. Kaos teorisi temel olarak herhangi bir sistemin uzun vadede geleceğiyle ilgili öngörüde bulunup bulunmayacağımızı sorgular.

Bundan yaklaşık 45 yıl önce bunu sorgulan Edward Lorenz ise şu soruyu sordu:

’’Brezilya’da kanat çırpan bir kelebek, Amerika’da bir kasırgaya sebep olabilir mi?’’

Edward Lorenz’ın bu sorusu ile birlikte Kaos Teorisi’nin modern matematiğin en ilginç alanlarından biri olan Kelebek Etkisi Teorisine kapı aralıyoruz.

Kelebek Etkisi Nedir?

Kelebek Etkisi Teorisine göre bir şey değişirse her şey değişir.

Kelebek Etkisi Nedir? sorusunu basit bir anoloji ile cevaplayacak olursak; Kaos Teorisini yan yana özenle dizilmiş domino taşları olarak kabul edelim, kelebek etkisi dokunduğumuz ilk taştır. Biri düşünce, diğerleri de onu takip eder.

1961 yılında matematikçi ve meteorolog olan Edward Lorenz, hava durumunu önceden tahmin edebileceği matematiksel keşif yapar.

Çalışmalarını bir bilgisayar programı ile yapan Lorenz, önce dakika tahminleri sonra gün ve ardından hafta tahminlerini doğru yapar.

Bir gün Lorenz’ın üzerinde bir üşengeçlik olur ve ‘hem zamandan da tasarruf ederim’ düşüncesi ile daha önceki bir tahminini bilgisayardan çalıştırmaya karar verir.

Güzel bir çay molasından sonra bilgisayarın başına geçince, beklenmedik bir şey olur. Bilgisayarın yeni tahminleri öncekiyle aynı şekilde başlasa da, iki tahmin kümesi kısa sürede büyük ölçüde sapmaya başlamıştı. Acaba yanlış giden neydi?

Lorenz kısa süre sonra, orijinal çalışma sayısı olan 0.506127 ‘ın yerine 0.506 sayısını kullandığını fark eder. Bu binde birlik fark, bir kelebeğin kanat çırpışıyla yüzünüzde oluşabilecek esinti farkıyla aynıydı.

Lorenz aslında kaosun kendisini bulmuştu. Çünkü mevcut havanın ölçümünde başlangıç koşullarındaki küçük hataların aslında küçük kalmayacağı ve zamanla ciddi boyutlarda arttığı anlamına geliyordu. Bu da uzun vadeli hava tahminlerinin imkansız olmasa bile oldukça zor olduğunu gösteriyordu.

Kelebek Etkisini her ne kadar Edward Lorenz ortaya atsa da, aslında bu yeni bir fikir değildi. Atalarımız yüzyıllardır kelebek etkisini şu cümle ile dile getiriyordu:

‘’Bir mıh bir nal kurtarır, bir nal bir at kurtarır’’