Nobel Matematik Ödülü Neden yok sorusuyla ilgili gıybete başlamadan bilgilerimizi tazeleyelim.
Alfred Nobel Kimdir?
Alfred Nobel doğduğunda babası iflas etmişti. Ailesinin maddi durumu iyi değildi. Zaman içerisinde Nobel’in annesi bakkal işletmeye başladı. Babası Immanuel Nobel ise, Nobel Atölyesi açmıştı. Zaman içerisinde babasına Allah yürü ya kulum der ve parayı bulur. St. Peterburg’da büyük bir başarı kazanır ve Rus ordusu için silah üretmeye başlar.
Nobel babasından gelen zenginlikle beraber özel öğretmenler tarafından eğitilir. Özellikle dil ve edebiyat alanında iyi eğitim görür. İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusça ve İsveççe öğrenir. Pariste dönemin ünlü kimyageri T.J Pelouze ile tanışır ve onun laboratuvarında çalışmaya başlar.
Nitrogliserin
Nobel bu dönemlerde nitrogliserini keşfeden İtalyan kimyager Ascanio Sobrero ile tanışır. Basınç ve sıcaklığın etkisiyle kolayca patlayan Nitrogliserin baruta göre daha güçlü bir patlayıcıydı. Ancak basınç sıcaklık ilişkisi bu keşfin sınırlılıklarındaydı.
Zor Günler
Sene 1982. Kırım savaşı biter. Rus ordusu Immanuel Nobel’den silah alımını durdurur ve işler kötüye gider. Atölyesinde sinek avlayan baba Nobel, iflas eder dükkanı kapatır ve St.Peterburg’a geri döner. Bizim Alfred Nobel ise Stokholm şehrine gider. Kardeşi Emil de yanında gelir.
Kardeşi Patlamada Ölür
1864 yılında Nitrogliserin ile ilgili çalışmalar yapan Nobel’in çalışmaları sırasında bir patlama meydana gelir. Kardeşi Emil ve 4 kişi yaşamını yitirir. Bu durumdan dolayı Nobel’in Stokholm şehri içinde çalışma yapması yasaklanır. Bunun üzerine Alfred Nobel Mälaren Gölü etrafında merdiven altı çalışmaya başlar.
Dinamitin ve Barutun Keşfi
1865 yılında tekrar bir patlama yaşar ve laboratuvarı yıkılır. Ardından 1865 de yeni fabrika kurur daha sonra ikincisini de açar. 1864 yılında başlamış olduğu çalışmalar meyvesini verir ve dinamiti ve barutu bulur. 1877 yılında Balistit isimli bir çeşit barut tasarlar. 1879 da dumansız barutu bulur.
Alfred Nobel 1869 yılında beyin kanaması ölür. Arkasında pek iyi konuşan olmadı. Hatta bir gazete ölümünden sonra kendisiyle ilgili atmış olduğu bir manşette “Ölüm Taciri Öldü (Le marchand de la mort est mort) ” ifadelerini kullanır.
Alfred Nobel’in Vasiyeti
Ardımdan bıraktığım gayrimenkul ve servetimin tamamı, aşağıdaki şekilde dağıtılacaktır. Kapital, emniyetli bir şekilde fon’da toplanmalıdır. Bu fon’un geliri her yıl insanlığa en büyük hizmeti yapan kişilere dağıtılmalıdır. Bu gelir beş ana bölüme ayrılmalı ve aşağıdaki şekilde dağıtılmalıdır. Bir kısım fizik sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısım kimya sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısmı fizyoloji ya da tıp alanında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısım edebiyat sahasında en büyük eseri yazan kişiye verilmelidir. Bir kısım milletlerarası barış ve kardeşlik için en büyük çalışmayı yapan kişiye verilmelidir. Fizik ve kimya konusundaki keşifler, İsveç ilim konseyince değerlendirilmelidir. Tıp konusundaki çalışmalar Stockholm’deki Caroline Enstitüsü tarafından değerlendirilmelidir. Edebiyat ve barış konusundaki mükafatlar Norveç parlementosu tarafından seçilen beş kişilik bir heyet tarafından değerlendirilmelidir. En büyük ve kesin arzum mükafatlar adaylara dağıtılırken kesinlikle milliyet ayrımı yapılmamasıdır. En mühimi, mükafatı alacak şahıs bir İskandinavyalı da olabilir, olmayabilir de.
27 Kasım 1895, Alfred Bernard Nobel…
Neden Matematik Alanında Ödül Yok?
Özellikle fizik ve kimya dallarında ödüllerin dağıtılması akla Nobel matematik ödülü neden yok sorusunu getiriyor. Bu konudaki yaygın söylentiler şu şekilde:
1. Söylenti; İsveçli kimyager Alfred Nobel, kendi adına bilim ödülü konulmasını vasiyet ederken, kıskançlık yüzünden matematiği dışlamıştı. Çünkü karısı kendisini Ord. Prof. Gosta Mittag-Leffler adlı matematikçiyle aldatmıştı.
Fakat Nobel’in hiçbir zaman evlenmemiş olması, bu söylentinin doğru olma ihtimalini ortadan kaldırıyor. Karısı olmasa da sevigilisiyken aldatılmış olması da bir soru işareti.
2. Söylenti; Viyanalı metresi Sophie Hess, bir matematikçiye aşık olduğu için Nobel’in evlenme teklifini geri çevirmişti.
3. Söylenti; Nobel matematiğe pek önem vermiyordu, insanlığın yararına eserler verecek pratik bir bilim dalı olarak görmüyordu. Alfred Nobel, kendisine ilgi duyan alanlar için ödüller hazırladı. Matematik onlardan biri değildi.
4. Söylenti; O dönemde İsveç Monarch Oscar II tarafından verilen prestijli bir matematik ödülü vardı. Alfred Nobel kralla rekabet etmek istemedi.
5. Söylenti; Alfred Nobel “pratik” buluşlar için insanları ödüllendirmek istiyordu. Matematiğin çok teorik olduğunu düşündü.
